U uvodu Kataloga koji prati izložbu,autori izložbe mr Marko Janketić i Goran Bubanja su zapisali sljedeće: “Vidovdanski atentat i početak rata budvansko područje dočekalo je kao dio
Austrougarske carevine, u sastavu pokrajine Dalmacije. Budvansko područje sa
opštinama Budva i Paštrovići pripadalo je Кotorskom kotaru. Povlačenjem
austrougarske vojske iz uskog primorskog pojasa Paštrovića, Budve i Grblja, ovo područje
zaposjele su jedinice Lovćenskog odreda, koji će na tom prostoru ostati sve do januara
1916. godine. Građani ovog područja, iako su bili vojni obveznici Austrougarske,
masovno su stupali u redove crnogorske vojske. Od njih i od dobrovoljaca koji su došli iz
prekomorskih zemalja, formiran je Bokeški dobrovoljački bataljon. U Budvi je boravio
knjaz Petar sa svojim štabom, sve do sloma crnogorske države. Boka Кotorska bila je
poslije Pule glavna austrougarska ratna luka, a budvansko područje bilo je poprište
prve pomorske bitke u Prvom svjetskom ratu. Tom prilikom potopljena je austrougarska
krstarica „Zenta”. Dočekana sloboda nije bila dugotrajna jer je austrougarska pokrenula
veliku ofanzivu početkom 1916. godine, što je dovelo do kapitulacije crnogorske
države. Nakon što je ponovo zauzela budvansko područje, Austrougarska je preduzela
teške mjere prema svima koji su na bilo koji način podržali crnogorsku vojsku i borili
se u sastavu njenih jedinica. Sedam dobrovoljaca iz Paštrovića pogubljeno je na tvrđavi
Španjola u Herceg Novom, mnogi su osuđeni na višegodišnje zatvorske kazne, a nekima je
oduzeta imovina zbog dezerterstva. Nakon vojničkog sloma Crne Gore i Srbije,
dobrovoljci su se povukli sa srpskom vojskom na Кrf, a ubrzo su se našli na Solunskom
frontu. Proboj Solunskog fronta i uspjesi na drugim frontovima doveli su do sloma
Dvojne monarhije. Jedinice Drugog jugoslovenskog puka srpske vojske svečano su dočekane
u Budvi na Mitrovdan, 8. novembra. Nakon viševjekovne dominacije narod budvanskog
kraja dočekao je oslobođenje. Boka Кotorska, u čijem sastavu su bile opštine Budva i
Paštrovići, u zajedničku državu sa Srbijom ušla je preko Narodnog vijeća SHS iz
Zagreba. Preko hiljadu dobrovoljaca budvanskog kraja u crnogorskoj i srpskoj vojsci dalo
je veliki doprinos borbi za slobodu i ujedinjenje. U čast srpskog kralja Petra Prvog
Oslobodioca, narod Кastel Lastve donio je odluku da ime mjesta Кastel Lastva promijeni
u Petrovac.
Budvanski kraj u Prvom svjetskom ratu 1914-1918
- 13/12/2018
U organizaciji Narodne biblioteke Budve, područnog odjeljenja “Stefan Mitrov Ljubiša” u Petrovcu i Muzeja i galerija Budve, SD “Crvena komuna” u Petrovcu- u četvrtak, 13.decembra u 18h u Crvenoj komuni biće otvorena dokumentarna izložba “Budvanski kraj u Prvom svjetskom ratu 1914 – 1918”. Izložbu čiji su autori mr Marko Janketić i Goran Bubanja otvoriće dr Miroslav Luketić, a o dokumentarnoj postavci govoriće mr Marko Janketić. Izložba “Budvanski kraj u Prvom svjetskom ratu 1914-1918” može se pogledati i tokom januara 2019.