- Etnomuzikolog ste po struci. Možete li nam ukratko opisati Vašu djelatnost, metode i ciljeve etnomuzikološke nauke?

Umesto odgovora, navela bih reči dr Jerka Bezića, velikog hrvatskog etnomuzikologa, po kojima je zadatak etnomuzikologa da - interpretira društvo. To se može činiti raznim metodama, ali je za većinu etnomuzikologa, pa i za mene, jedna od obaveznih, polaznih i najvažnijih tačaka terensko istraživanje, iza kojeg slede arhiviranje i proučavanje sakupljenih podataka.

- Šta su bili motivi koji su Vas usmjerili u proučavanje muzičkog naslijeđa priobalnog dijela Crne Gore?

Samo je jedan motiv: neopisivo snažna privlačnost ne samo muzičkog već i duhovnog bogatsva kojeg sa raznih aspekata donosi život na Jadranskom primorju. A sve to po već postojećim notnim i tonskim beleškama velikih ljudi, melografa, etnomuzikologa i kompozitora, pre svih, Ludvika Kube, Miodraga Vasiljevića, Nikole Hercigonje i Jovana Miloševića, koji nam svojim bezrezervnim pregalaštvom pružaju ne samo nepobitne materijalne dokaze već i jasne smernice sa svaka dalja istraživanja muzičke baštine mnogih delova Crne Gore.

- Šta možete reći o muzici našeg primorja? Da li dominiraju određeni trendovi ili su u pitanju osobenosti uslovljene društveno-istorijskim kontekstima?

Kao što sam to izložila u doktorskoj tezi, narodna muzika Boke Kotorske i jednog većeg dela Crnogorskog primorja (na žalost – za sada – bez istražene muzičke tradicije Bara i Ulcinja, sa okolinom) je stilski bogata i raznolika, uslovljena kako geografskim položajem područja, tako i drušveno-istorijskim zbivanjima, te se podjednako i istovremeno ispoljava kao deo različitih kulutnih prostora, od onog kontinentalno-planinskog do mediteransko-primorskog. Tako, nije to samo muzika na pjenu od mora, već i ona ponikla iz kamena.

- S obzirom na to da Vaš posao, između ostalog, podrazumijeva i odlazak „na teren“, možete li nam opisati kako izgleda, npr. radni dan jednog etnomuzikologa?

To su radni dani kojima se uvek radujem: tokom njih se zaboravlja da vreme ili nekakva svakodnevnica ispunjena nebitnim okolnostima postoje, u kojima su najveća sreća i zadovoljstvo razgovori sa kazivačima. Oni tada i nehotično za mene otvaraju posebne svetove oblikovane prošlošću, dajući jasne naznake kako oblikovati i poimati život. U tom svetu, tokom terenskog rada uživamo zajedno i dvosmerno – kazivači (koje volim da prisvajam, pa ih, kada ih spominjem, navodim da su moji), jer su se prisetili zbivanja koja su skoro pa zaboravili, a ja, jer su ta zbivanja tako nesebično i sa puno poverenja, često uz osmeh, podelili sa mnom.

- Kakva su Vaša iskustva rada sa Primorcima?

Prelepa, snažna, upečatljiva, inspirativna, ispunjena radošću zbog rada sa ljudima. Iz većine tih „radnih sati” rođena su, makar ih ja tako doživljavam, a u nadi da je doživljaj obostran – iskrena prijateljstva.

Sa članovima Autohtone paštrovske grupe - gospodom Zoranom Ćulafićem, Željkom Rafailovićem, Vojom Srzentićem i Jovom Mitrovićem na prvoj probi za novi CD "Paštrovske pjesme. Knjiga 2"

- Na kojim projektima tematski vezanim za Crnogorsko primorje ste do sada učestvovali i kakvi su rezultati?

Istraživanje sam započela još u doba studenskih dana, 1987. godine, vezavši se za muzičku tradiciju Boke Kotorske, svekoliku i nikad dovoljno istraženu – kao što se nakon toga ispostavilo; isto se može reći i za muzičke tradicije oblasti koje nakon Boke upoznajem i spoznajem, a to su Grbalj, Budva, tri knežine – Maine, Pobori Braići, Paštrovići, Spič… Iz svega toga je nastao određen broj publikovanih radova, kao i dve studije – o narodnom pevanju Bokelja i o narodnom pevanju, sviranju i pevanju uz sviranje Grbljana. U tome mi pomažu ljudi dobre volje, poput Borislava Vukšića, jednog od najzaslužnijih za publikovanje studije o grbaljskoj muzičkoj tradiciji, kompozitora, mr Marka Rogošića, ispred Udruženja kompozitora Crne Gore i NVO Instituta za muzikologiju i etnomuzikologiju Crne Gore, Veska Milovića, ispred portala Montenegrina i gospođa mr Dobrila Popović, ispred Ministarstva kulture Crne Gore…

Intervju sa gospođom Marijom Šumić u "Mogrenu"

- Da li ste trenutno angažovani na nekom istraživačkom projektu vezanim za primorski kraj?

Svoju pažnju sam trenutno usmerila na izučavanje muzičke tradicije Paštrovića, koju započinjem da podrobnije upoznajem 2002. godine. Sticajem raznih okolnosti, na paštrovski teren se ponovo otiskujem oktobra ove, 2013. godine, zahvaljujući velikom entuzijazmu, požrtvovanosti i sjajnoj organizovanosti Dušana Medina, sekretara Udruženja Paštrovića i prijatelja Paštrovića u Beogradu Drobni pijesak.

- Zahvaljujući na lijepim riječima, postavljam pitanje za kraj: da li se saznanja i opservacije o muzičkoj tradiciji Primorja od strane onih koji su van Vaše struke razlikuje od empirijskim metodama etnomuzikološke nauke dokazang?

Moje iskustvo pokazuje da većina žitelja Boke Kotorske i Crnogorskog primorja, pogotovo onih mladih, ne misli o svojoj muzičkoj tradiciji kao delu važnog i kulturnog nasleđa koje treba dalje prenositi i graditi. Za njih je muzička tradicija njihovog podneblja najčešće anahronizam – i ne treba im mnogo na takvom mišljenju zameriti – svako vreme ima neke svoje posebnosti, koje se oslikavaju i (aktuelnom, modernom) muzikom. Međutim, u svakoj od oblasti koju proučavam upoznajem ljude – najbolje izdanke svog zavičaja – koji su upravo te vrednosti i značaja koje muzička tradicija ima potpuno svesni, koji se svojom muzičkom baštinom bave, prema svojim sposobnostima i mogućnostima i koji, što je najvažnije, tu baštinu i dalje praktikuju, na jedan poseban, čini mi se, čak pravi način, pokazujući ostalima smernice na putu negovanja muzičkog nasleđa, kojim se i oni mogu jednog dana uputiti. I to im uspeva: navela bih, kao primer, publikovanje kompakt-diska Paštrovske pjesme, knjiga prva 2011. godine, nastao angažovanjem grupe Paštrovića, a na kojem su obrađene tradicionalne pesme dobile novo „ruho“ ali i novu šansu za dalji „život“ pa se, kazuju mi moji Paštrovići, pesme sa ovog kompakt-diska izvode na skoro svakoj paštrovskoj svadbi, ugradivši se na najbolji mogući način u tradiciju ovog dela primorja.

Fotografija starih gusala jednog Paštrovića

Na ovom linku se mogu pogledati prilozi dr Zlate Marjanović o muzičkoj tradiciji našeg kraja