Da se i druge zemlje u svijetu nalaze u ozbiljnim problemima zbog širenja broja obiljelih svjedolči i primjer Brazila u tekstu koji donosi Deutsche Welle, navodi se da je Brazil je dugo važio za primjer u borbi protiv HIV i side. Ali, u poslednje vrijeme i u toj zemlji raste broj zaraženih. Šta je pošlo naopako?

Zdravstveni sistem Brazila (SUS) dugo je važio za primjer u borbi protiv HIV i side. Brazil od 1996. garantuje besplatno liječenje oboljelima u javnim bolnicama, kao i besplatne ljekove. Ministarstvo zdravlja Brazila procjenjuje da je u ovom trenutku u toj zemlji 866.000 ljudi HIV pozitivno. Više od pola miliona njih medicinski prati SUS.
Programi Zdravstvenog sistema Brazila za HIV i sidu su uspješna priča. Brojke Ministarstva zdravlja pokazuju da je očekivani životni vijek nakon infekcije od 1996. sa pet porastao na 12 godina u prosjeku. Broj novozaraženih je bio konstantan, čak je u rizičnim grupama i opadao.

Ali, u poslednje vrijeme ponovo raste broj zaraženih virusom, rezultati su jedne studije UNAIDS. UNAIDS je program Ujedinjenih nacija, koji je osnovan 1994. u cilju smanjenja infekcija.
U Brazilu, zemlji u kojoj je 2010. registrovano 44.000 novozaraženih, 2018. taj broj je iznosio 53.000 – dakle 21 odsto više. To je znatno više nego u istom vremenskom intervalu u cijeloj Latinskoj Americi, gdje je u proseku zaraženo sedam procenata više ljudi. Šta je pošlo naopako?

Malo preventivnih mera

„Razlog za to je mali broj preventivnih mjera poslednjih godina“, kaže Veriano Terto Žunior, potpredsjednik Interdisciplinarnog udruženja za sidu (ABIA). To bi trebalo da znači da su državne službe drastično smanjile javne kampanje. „O temi sida se ćuti, a vlada zaboravlja da se o tome brine. Čak je i u školama sprovedeno jako malo kampanja o prevenciji.“

Za smanjenje kampanja može se okriviti i društveni trend – sve veće naginjanje konzervativizmu, smatra ljekarka specijalistkinja za HIV i sidu, Vilca Vijela. „Vlade su morale stalno da daju sve više ustupaka konzervativnim snagama, kako bi uopšte mogle da vladaju.“

U školama je oduvijek postojalo protivljenje seksualnom obrazovanju i učenju o polno prenosivim bolestima. Ali, ranije je barem pritisak državnih službi bio jači.
Poslednjih godina je i protivljenje podjeli kondoma u školama postalo snažnije, a nastavnici pokazuju sve manje spremnosti da se bave temom. „Kampanje u školama su postale slabije, jer nema više ni pritiska sistema“, kazala je ova lekarka za DW.

Kampanja sa fokusom na tradicionalno rizične grupe

S početkom ekonomske i finansijske krize 2013, javni sektor je obustavio izdvajanje sredstava za kampanje. Ali, ne samo to. Oni su prekinuli i saradnju sa civilnim društvom, a nevladine organizacije su zapravo bile okosnica kampanja borbe protiv side.

Umjesto toga se odgovornost za prosvećivanje prebacila ponovo na Zdravstveni sistem Brazila – SUS. „Teoretski je to ispravno, ali u praksi je to bio kontra efekat“, kaže Vijela.

Saradnici SUS možda imaju dobru volju, kaže ona, ali oni nijesu edukovani o prevenciji bolesti. „Zamislite jednog običnog saradnika SUS koji pokuca na vrata. Ako uopšte progovori o kondomima to će biti površno ili se odmah sklizne u opšte predrasude o gejevima.“

Tako se SUS u kampanji koncentriše na tradicionalno rizične grupe: prostituke, zavisnike od droge i homoseksualne muškarce. Ali, bez saradnje sa NVO, oni ne mogu da dopru do ovih grupa, mišljenja je Vijela.

Tako su mnoge žene razapete između normalnog života i prostitucije, dok zavisnici od droge jednostavno umiru. Ovaj problem je akutan posebno u velikim gradovima poput Sao Paola ili Rio de Žaneira. A onda su tu još i homoseksualni muškarci koji su vremenom postali umorni od korišćenja kondoma, analizira ljekarka speciajlistkinja Vijela.

Protivljenje upotrebi kondoma

Još jedan trend je protivljenje upotrebi kondoma. Tokom karnevala u Riju se na primjer podeli oko sto miliona kondoma, ali jedno istraživanje iz 2018. pokazuje da je opala upotreba kondoma među mladima. I to kako pri prvom seksualnom odnosu, tako i sa stalnim partnerom.

Istovremeno je još uvijek mnogo ljudi uvjereno da opasnost prijeti samo klasičnim rizičnim grupama, kojima oni ne pripadaju. Ljudi koji ne pripadaju ovim grupama čak se preventivno i ne testiraju, već tek kada se bolest manifestuje.
„Ova stigma je još uvek najveća prepreka za liječenja od side u Brazilu. Tome vodi i činjenica da se trideset odsto oboljenja otkrije prekasno, što je ogroman broj za zemlju u kojoj je slobodan pristup ljekovima.“

Brazil u međuvremenu ne može više da važi za pozitivan primjer u borbi protiv HIV i side, smatra Terto, predsednik ABIA.

„Garancija da svako ima pristup javnom i besplatnom liječenju je i dalje primjer, pa čak i ako se prevazišla praksa 'testiranja i liječenja'“, tvrdi Vijela.

„To je dovelo do toga da je porastao broj pacijenata. Ranije smo, naime, počinjali sa liječenjem kada bi koncetracija virusa u organizmu bila jako visoka“, kaže ova specijalistkinja za HIV i sidu i dodaje: „Danas je drugačije, s liječenjem se počinje čim se otkrije infekcija.“