Od prvih fotografija Plave planete iz svemira i snimaka pri prvom, i do sad jedinom, čovjekovom obilasku mjeseca dominanta je ideja da posmatramo izdaleka naše mjesto življenja. Dislocirani vjerujemo da ćemo prepoznati i pronaći sve ono što nam je po-trebno, a nije postojalo u neposrednom okruženju. U našem društvu sve je više prisutna ideja da posmatramo naše probleme sa distance i da na taj način bolje razumijemo naše postojanje i ekološko nastajanje. Opšte je mjesto da ste uspijeli da stvorite karijeru isključivo ako izađete izvan sredine koja vas je oblikovala i formirala. Distanca u odnosu na životnu sredinu koju naseljavamo ne dozvoljava nam da zaista osjetimo i razumijemo potrebe i mogućnosti naše zajednice. Sve veći broj naših sugrađana planira život izvan Crne Gore i regiona. Njihova ideja “bjekstva” ne doprinosi rješavanju nagomilanih ekoloških problema zajednice koju naseljavamo. Ideja bjekstva ukazuje na problem odnosa prema prirodi koji postoji već hiljadama godina u našim kulturnim i socijalnim postavkama.
Mit o pećini je Platonova alegorija predstavljena u dijalogu „Država.“ Pećina je prezentovana kao socijalna, filozofska i kulturna analiza zapadne kulture. Pećina predstavlja našu životnu sredinu koja nam pruža sigurnost da se živod desi i razvije. U isto vrijeme ista ta pećina stvara vizuelne efekte koji nas zasljepljuju i odvraćaju da razvijemo našu svijest i naučimo da odgovaramo na ekološke izazove lokalne sredine. Jedino kad nađeno izlaz iz pećine - u Platonovoj priči to je put filozofa, otvaraju nam se novi pogledi i mogućnosti. Problem sa ovom vizijom svijeta je da nam omogućava da vječno tragamo i ne marimo za prostor koji smo ostavili iza sebe. Neprestalno zagađivanje i iskorišćavanje prirodnih resursa je neminovni ishod ovakvog odnosa prema životnoj sredini. Traženje bjekstva iz lokalne zajednice možemo primjetiti kao izazov našeg doba. Naš cilj je traganje za alternaivnim metodama kojima bi se suprotstavili globalnim postavkama. Nesmotren odnos ka prostoru koji naseljavamo i distanca koja je neophodna da bi se takvo djelovanje opravdalo je najvažniji izazov svih lokalnih samouprava.
Na koji način formirati savremenu percepciju životne sredine koju naseljavamo? Kako da ukažemo sugrađanima na važnost prirodnih potencijala koje naša životna sredina posjeduje, a koje lažnom idejom progresa i razvoja bezuslovno ugrožavamo? Fondacija Budva i d.o.o. „Creative Lab“, uz finansijsku podršku Turističke organizacije Opštine Budva, pod okvirom festivala „be paART Budva“, su postavili za svoj cilj pronalaženje odgovora na gore navedena pitanja. Festivali javne umjetnosti koji u svijetu već decenijama zauzimaju posebno mjesto kao umjetnički odgovor na urbane izazove predstavlja platformu za subkulture. Javna umjetnost je umjetnost u bilo kom mediju koja je planirana i izvršena s namjerom da bude postavljena u javnom domenu i dostupna svima. Ovaj vid umjetnosti je značajan u umjetničkom svijetu i označava specifičnost lokacije, učešća zajednice i saradnje institucija. Be pART Budva predstavlja prvi festival javne umjetnosti u Budvi i nagovještava formiranja sličnih festivala u gradu i regionu.
Aktivnosti u okviru festivala bepART Budva se odose na pronalaženje modela za aktivaciju građana da doprinesu zajednici kojoj neminovno pripadaju. Za sedam sedmica koliko je trajao festival bepART’18 Budva je dobila tri murala na atraktivnim lokacijama, oslikan poligon JU OŠ „Stjepan M. Ljubiša“, 3D iluziju na šetalištu i skulpture u pijesku na Slovenskoj plaži. Sve akcije su bile propraćene muzičkim nastupima lokalnih umjetnika, žurkama na otvorenom kao i medijskom kampanjom koja je imala za cilj da aktivira javne gradske površine.
Festival je počeo 21. septembra u Rafailovićima, radom podgoričkog grafičkog dizajnera Miša Joskića. Njegovi radovi krase mnoga naselja u glavnom gradu Crne Gore, a zahvaljujući bepART’18 Budva je dobila prvi njegov rad. Ovaj mural ukazuje na pasivnost primorskog naselja Rafailovići ali i o ostalih naselja na crnogorskom promorju. Vakum koji je nastao pri gubljenju mediteranskog identiteta i karaktera primorska naselja sugrađani nastoje da popune globalističkom predstavom turizma i idejom o bjekstvu izvan naselja radi potrage „boljeg“ života. Izvan turističke sezone naša primorska mjesta nalikuju na Potemkinova sela, a tokom sezone na mikro bankarske mašine. Javni prostor u ovim mjestima se jedino održava ako od njih stanari imaju ekonomski profit, tačnije lični interes.
Nakon murala u Rafailovićima u okviru festivala uslijedilo je oslikavanje poligona JU OŠ „Stjepan M. Ljubiša“. Ovaj najvažniji javni prostor u gradu decnijama nije tretiran. Ako uzmemo u obzir da je edukacija omladine, stvaranje novih kadrova, jedini metod za prosperitet društva otvaraju se mnoga pitanja. Između ostalih, zažto je ovaj prostor zaboravljen? Kako je moguće da jedna opština zaboravi na mjesto koje je namijenjeno edukaciji novih gerenacija? Ako ne formiramo kvalitetne i inovativne javne površine za najmlađe kakvu budućnost da očekujemo? Zahavljujući aktivistima iz redova fondacije Budva, d.o.o. „Creative Lab“ i učenicima iz JU SMŠ „Danilo Kiš Budva“ budvanska djeca na iscrtanom poligonu imaju mogućnost igrati svima iz djetinjstva poznate igre kao što su školica, između dvije vatre, kockice, azbuka i mnoge druge. Asfaltirana površina koja je svima nama služila kao igralište, a koja je nažalost posljednjih decenija rijetko bila u upotrebi, dobila je novu funkciju i estetiku. Formiranjem novog poligona za igru grad je otpočeo da aktivira javne površine i dobija novi vizuelni identitet, a naša omladina priliku da formira jaču emotivnu vezu sa životnom sredinom koju naseljavaju (slika 2).
Sljedeći mural urađen u okviru festivala nalazi se u naselju kod hotela BIP, u ulici Veljka Vlahovića, na zgradi pored usamljene palme. Ovo naselje je dobilo prepoznatljivo djelo impozantnih dimenzija (7x10 metara), koje potpisuje Petar Popović – Piros, poznati beogradski grafički dizajner i ulični umjetnik. Budvanska naselja preopterećena neprestalnom izgradnjom gradske sredine pod ideologijom modernizacije i lažnog progresa postaju nemjesta pretrpana betonskim površinama. Kako bi odogovrili na ovaj izazov naš tim aktivista je pomogao stvaranjemurala kako bi ukazali na važnost životnog okvira koji naseljavamo. Koristeći simboličke elemente koji ukazuju na važnost autohtonih vrsta životinja za formiranje novog idetiteta Budve i estetiku florescentih farbi ovaj mural omogućava svim građanima da bolje razumiju važnost mediteranske prirode.
Bosanski umjetnik Romano Kuduzović stvorio je novu turističku atrakciju 3D iluziju na šetalištu u blizini Starog grada. U nastavku, festival je obogacen skulptirama u pijesku na Slovenskoj plaži, a u njemu su ucestvovali studenti Fakulteta likovnih umjetnosti i učenici OŠ „Stjepan M. Ljubiša“ pod vođstvom Vladimira Nikolića, arhitekte sa Univerziteta u Ahenu. 3D iluzija i izrađivanjeskulptura u pijesku na Slovenskoj plaži predstavlaju novi pristup stavranja turističke ponude koja se zasniva na interakciji građana i posjetioca grada. Ova dva projekta dokazuju da naše glavno šetalište i plaže ne služe isključivo za tursičku ponudu već su javno dobro koje svima podjednako pripada. Festival bepART’18 Budva ovim porjektima otvara nove mogućnosti za prezentaciju grada ali i za formiranje nove veze građana sa mjestom koje naseljavaju.
Festival „be pART Budva“ ‘18 je zatvoren 30. oktobra samuralom koji je potpisao Andrej Žikić – Artez, najeminentniji ulični umjetnik u regionu i Evropi. Prezentacijom murala na atraktivnoj lokaciji Pizane okrenut ka ostrvu Sveti Nikola ukazuje na optimizam i volju da se mijenja grad. Upravo je ova volja i kreativna snaga sugrađana (posebno drugara iz fondacije Budva i d.o.o. „Creative Lab“) glavni pokretač festivala „be pART Budva“ i jedina mogućnost da se formira novi odnos prema primorskim mjestima koje naseljavamo. Fondacija Budva i njeni saradnici će nastaviti sa radom za formiranje nove platforme koja će građanima omogućiti da sagleldaju svoj grad kao zdravu sredinu za nove generacije. Jedna od stvari koja nas posebno raduje jeste uključivanje velikog broja lokalnih stakeholdera i njihova želja da budu dio ovog festivala - pomoć smo dobili od Turističke organizacije Opštine Budva, hotel „Adria Budva”, restoran „Obala”, d.o.o. „Home of Gyros”, kafe bar „Desetka“,d.o.o. “Spider-Max”, i d.o.o. „Mediteran reklame“.
VEZANO: Propuštena prilika: Dječije igralište u Dubovici, Budva
Goran Ivo Marinović
predsjednik UO „Fondacija Budva“