Dakle, da počnemo. Pripadnici (izrazimo se tradicionalnim označiteljem) plemena paštrovskog, osim svoje matične adrese na kojoj stoljećima obitavaju i koja nosi toponim Paštrovići, uzanog prostora uz more i planine od Budve do Spiča, naseljavaju i razne druge krajeve. One bliske predjele kao što su npr. Budva ili Boka, ili one daleke kao Amerika i Australija. Vođeni najrazličitijim impulsima, Paštrovići su napuštali svoj rodni kraj i otiskivali se na sve četiri strane svijeta, a neki od njih, za svoja privremena ili stalna boravišta, izabrali su grad „na ušću dveju reka ispod Avale“.
U svojevrsnoj hronici demografskog fenomena migriranja Paštrovića u Beograd je sljedeće: „Znali smo da su Paštrovići odavno počeli svijati svoja gnijezda u Beogradu, pokušavajući i često uspijevajući naći bogatiju, raznovrsniju i izazovniju sredinu koja će im postati i ostati paralelni zavičaj.“ (S. J. Jovanović, 2006).
SUSRETI PAŠTROVIĆA U BEOGRADU
Zanimljivo je da su prvobitni manje formalni susreti beogradskih Paštrovića priređivani sredinom prošloga vijeka svake nedjelje oko 10 časova u hotelu „Moskva“ (nažalost, nijesu nam poznati podaci o starijim načinima druženja i okupljanja Paštrovića u ovom gradu).
Prvo „Paštrovsko veče“ u Beogradu održano 7. dana decembra mjeseca 1960. godine u svečanoj sali građevinskog preduzeća „Partizanski put“ u Takovskoj ulici br. 10 bilo je rezultat ovih nedjeljnih sastajanja i potrebe Paštrovića da se na jednom mjestu sakupe i evociraju uspomene na stari zavičaj. Tom prilikom formiran je Odbor za pripremu večeri koji su činili zavičajci Savo S. Franović (rukovodeći), Ilija S. Milutinović i Vladimir L. Mitrović, uz podršku ostalih saplemenika, a „Paštrovići i gosti su došli u velikom broju, bilo je veselo i svečanost je u dobrom raspoložnjenju potrajala do duboko u noć.“
Različite okolnosti uslovile su da sljedeće „Paštrovsko veče“ (tzv. „drugog ciklusa“) na kome je radio novi Odbor u sastavu: Nikola M. Gregović, Milorad U. Perazić, Špiro N. Kalođurđević i predsjedavajući, Stevo J. Jovanović, bude realizovano tek deceniju kasnije, takođe, 7. decembra 1970. godine u hotelu „Mažestik“ na Obilićevom vencu sa početkom u 19 časova. Kako saznajemo iz objavnjenih izvora, tadašnji adresar Paštrovića u Beogradu brojio je oko 500 kontakata, a paštrovske večeri koje su slijedile postajale su posjećenije, bogatije programima i sadržajima, što je trajalo sve do zalaska Jugoslavije, kada su okupljanja ove vrste prekinuta.
„Treći ciklus“ organizovanih paštrovskih skupova u Beogradu opočeo je prvih godina trećeg milenijuma i kao takav traje do danas. Jednim od značajnijih datuma za Paštroviće u Beogradu možemo smatrati 5. april 2002. godine kada je u 18 časova u prostoru kluba SMUP-a u Bulevaru revolucije 298a u prisustvu 31 Paštrovića održana prva u nizu velikih Skupština budućeg beogradskog društva Paštrovića. Glavni organizator ovoga događaja i predsjedavajući Skupštinom bio je Stevo J. Jovanović i proglašen je predsjednikom tada i zvanično formiranog Udruženja Paštrovića i prijatelja Paštrovića u Beogradu „Drobni pijesak“. Isti Paštrović kumovao je i nazivu Udruženja („u igri“ je bio i drugi prijedlog – Trojica, po čuvenom planisnom vrhu opjevanom u istoimenoj pjesmi). Ovom prilikom osnovan je inicijativni odbor za pripremu naredne „Paštrovske večeri“ koji će rukovoditi do nove izborne skupštine, a sačinjavali su ga: Nikola M. Stjepčević, Stevo Đ. Šoljaga, Marko R. Vuković, Stevo M. Gregović, Miroslava S. Vuković-Mićunović, Ivica Č. Miković i Stevo J. Jovanović. Tom prilikom „prihvaćeno je takođe da se sačini novi kulturno-zabavni program na bazi tradicionalnih paštrovskih i novih modernih sadržaja primjeren novom vremenu i okolnostima“ , za šta je bio zadužen paštrovski kulturni radnik Ilija S. Milutinović. Na sljedećoj Skupštini od 20. oktobra 2002, konačno, izabran je Upravni odbor Udruženja u sastavu: Marko R. Vuković, Stevo M. Gregović, Đuro L. Živković (sekretar), Stevo Đ. Šoljaga (zamjenik predsjednika) i Stevo J. Jovanović (predsjednik), a dogovoreno je da se naredno „Paštrovsko veče“ održi po već tradicionalnom datumu – 7. decembra aktuelne godine u 20 časova u centru grada, u restoranu „Dedinje“ u Domu Vojske Jugoslavije u Francuaskoj ulici br. 2. Ovo „Paštrovsko veče“ je veoma uspješno proteklo u prisustvu oko 367 gostiju.
Kontinuitet odražvanja „Paštrovskih večeri“ u Beogradu postoji i danas, a aktuelni Upravni odbor Udruženja koji čine: predsjednik, prof. dr Pavle R. Anđus, potpredsjednik, Stevo Šoljaga, dr Mila Medigović-Stefanović, Đuro Živković, Mitar Davidović, Jovana Kentera-Pavlović i sekretar, Dušan Medin, sa mnogim članovima Udruženja marljivo radi na očuvanju, njegovanju, afirmaciji i predstavljanju paštrovskog kulturnog nasljeđa javnosti u Beogradu i u zavičaju. Ovu misiju imali su i članovi Upravnog odbora Udruženja u ranijim sastavima: Tatjana Franović, Jovan Kentera, Miroslava Vuković-Mićunović i Aleksandar Gracun. Uvjereni smo da će isto biti i sa budućim formlani i neformalni članovima Udruženja.
Donekle otežavajuću okolnost za rad ove organizacije već 54 godine predstavlja nepostojanje prostorija Udruženja, tako da se sve aktivnosti pripremaju i realizuju iz privatnih ili poslovnih prostora članova aktuelne uprave. Međutim, iako uslovi za rad nijesu zavidni, rezultati jesu i sve aktivnosti se završavaju uglavnom veoma uspješno, zapaženo i dobro posjećeno. U skladu sa tim, može se zaključiti da je Udruženje Paštrovića i prijatelja Paštrovića u Beogradu „Drobni pijesak“ nezavisno ili u saradnji sa drugim institucijama od 2002. godine do danas ostvarilo zavidan broj raznovrsnih kulturnih i naučnih aktivnosti. Na osnovu analize rada samo „trećeg ciklusa“ vidimo da su priređena 48 kulturna i naučna programa (ne računajući tradicionalne „Paštrovske večeri“): 22 predstavljanja knjiga, 6 izložbi, 3 naučna skupa, 3 okrugla stola, zatim 4 večeri u čast pojedinih autora, 3 predavanja, 3 projekcije filma, 2 koncerta i javnu promocija internet sajta. Udruženje je, takođe, pomoglo organizaciju jednog međunarodnog simpozijuma. Ostajući u domenu brojki, možemo istaći da je u Beogradu realizovano 23 aktivnosti, u Paštrovićima 22, a u Budvi 3, što ukazuje na to da su rad i prezentacija urađenog gotovo u podjednakoj mjeri nuđeni javnosti u zavičaju i u Beogradu. Ističemo i to da je gotovo svaki događaj bio medijski dobro najavljen i ispraćen.
Ono što je Paštroviće i njihove prijatelje motivisalo i što ih i dalje motiviše da rade na očuvanju i prezentaciji paštrovske kulturne baštine jeste svakako osjećaj da se prave ispravni koraci za aktuelne i buduće generacije i da se na ovaj način od zaborava otrže dio zajedničkog nasljeđa. Pregalaštvo ove vrste zapravo je uzdarje rodnoj grudi i onim zavičajcima koji nas svojim likom i djelom inspirišu da u ovom smjeru stvaramo.
*
Podaci o radu Udruženja „Drobni pijesak“ preuzeti su iz:
С. Ј. Јовановић – У служби племену паштровском: Из дневника једног Паштровића, Београд, 2006.
S. J. Jovanović – Drobni pijesak u Beogradu: fakti, sjećanja i besjede povodom jubileja, Beograd, 2010.
М. Мићуновић (прир) – Стево Ј. Јовановић: Споменица: Да пâс да пâсу казује, Београд, 2010.
Медин Д. – Културни и научни рад Удружења Паштровића и пријатеља Паштровића у Београду „Дробни пијесак“ од 2002. до 2014. године. У: Лукетић М. и М. Кентера (ур.) – Паштровски алманах I, Будва, 2014. (у штампи)
Dušan Medin
sekretar Udruženja Paštrovića i prijatelja Paštrovića u Beogradu „Drobni pijesak“
foto: Miloš Ćetković
