– Tri najveće zemlje Mediterana (Španija, Italija i Francuska) su dominantno oslonjene na emitivna tržišta Njemačke (30 do 32 odsto) i Velike Britanije (22 do 32 odsto). Hrvatska u svojoj strategiji razvoja do 2020. godine predviđa sa tržišta Njemačke 21 odsto, Slovenije devet, Austrije osam i Italije sedam odsto. Sklona tržišta treba da čine oko 17 odsto, susjedna 5,5 odsto, a izazovna, u koje spada Rusija, 17,5 procenata. Hrvatska ima stepen pune zauzetosti hotela od 145 dana, Italija 190 dana, a Crna Gora oko 90 dana. Dakle, tržišni turističko-geografski miks vodećih turističkih zemalja Mediterana se zasniva na glavnim emitivnim zemljama Evrope, dok se naš miks zasniva na tržištu Rusije i Srbije, sa zanemarljivim učešćem glavnih emitivnih izvora Evrope. Posledice su naše izrazito nisko korišćenje hotelskih kapaciteta, koje je, u prosjeku, na nivou od oko 50 odsto onoga što postižu vodeće turističke zemlje Mediterana – naveo je Ratković.
Kakav uticaj može imati kriza u Ukrajini na broj dolazaka turista iz te dvije zemlje u Crnu Goru?
– Poznato je da turizam ne voli političke, ratne i pandemijske krize. Istorija pokazuje da je na to izrazito neotporan. Nasuprot tome, turizam se pokazao kao jedna od najotpornijih privrednih grana na ekonomske krize i izazove. Pokazalo se da turističke potrebe poprimaju karakter esencijalnih ljudskih potreba. Shodno takvim istorijskim lekcijama, realno je očekivati da će se politička kriza u Ukrajini odraziti negativno na dolazak turista iz tih država. Teško je sada kvantificirati očekivani pad, kao što je teško procijeniti dubinu i dužinu krize. Ako se brzo nađe razumno rješenje, što nije pretjerano vjerovatno, pad bi mogao biti privremen i mali, ali bi, u slučaju pesimističkog scenarija mogao biti dugotrajan i veliki. Sjetimo se dugih godina komunističke izolacije Sovjetskog Saveza i rijetkih i malih dolazaka turista.
Hoće li se eventualni manji broj dolazaka ruskih i ukrajinskih turista negativno odraziti na ukupan prihod od turizma?
– Crna Gora inače ima nizak prihod od turizma, koji, u proknjiženom obliku, dostiže oko 200 miliona eura, što generira već tradicionalno nerentabilno poslovanje našeg turističkog sektora u poslednje 23 godine. Eventualni pad prometa sa ruskog tržišta, koji, bar u kratkom roku, neće moći biti kompenzovan prometom sa drugih tržišta, neminovno će dovesti do pada, inače niskih, stvarnih direktnih prihoda od turizma.
Prema proccjenama CTU tokom sezone u sivoj zoni završi pola miliona eura. U kojem sektoru je ona najzastupljenija?
– Najveći dio sive ekonomije je u smještajnom sektoru, odnosno u sekundarnim stanovima koji čine najveći dio naših smještajnih kapaciteta. Procjenjuje se da se u ovom segmentu ne evidentira isto toliko turističkog prometa koliko ga ima u registrovanim vidovima smještaja. Taj dio nije adekvatno obuhvaćen ni evidencijom ni kontrolom. Da bi se ova velika siva zona suzbila, potrebna je sinhronizovana i dobro isplanirana akcija državnih organa na nacionalnom i lokalnom nivou. Problem ne može riješiti sama turistička inspekcija. Vidio sam predloge CTU u tom smislu i smatram da oni zaslužuju široku podršku.
Kakav je Vaš stav o privremenim objektima i šta bi trebalo sa njima uraditi?
– Privremene objekte ne treba davati tamo gdje imamo urbanističke planove. Gdje ih nemamo valja dati privremene dozvole, ali shodno osmišljenom planu i rasporedu, koji neće tolerisati preveliku koncentraciju tih objekata i stvaranje vašarske atmosfere u našim turističkim mjestima.
Djelovati manje represivno, a više preventivno
Da li bi inspekcija trebalo da bude stroža i da pojača nadzor tokom sezone?
– Treba djelovati manje represivno, a više preventivno. Težište kontrole treba pomjeriti sa legalnih i registrovanih na nelegalne i neregistrovane. Isto tako, treba izbjegavati pritisak na goste prilikom kontrole i ne tjerati ugostitelje da gostima izdaju fiskalne račune nakon svake porudžbine. Račun gostu treba davati kad on zatraži da mu se naplati, kao što se to radi svuda u svijetu.
Kasno startujemo, rano završimo
Da li bi država trebalo da uradi nešto po pitanju trajanja sezone i zabrane građevinskih radova, kako turisti koji dođu u martu ili oktobru ne bi zaticali bagere i neuredne obale?
– To je posledica, već pomenute, nepovoljne strukture naše turističke tražnje, koja se odlikuje kratkom sezonom, kasnim startom i ranim završetkom. Nama se oduži privilegovana građevinska sezona, koja ugrožava turističku sezonu i nijesmo još obnovili raniju dobru naviku ranog pripremanja sezone. Sada, doduše, nemamo dovoljno tržišnih podsticaja za to. Nedostaje nam adekvatan destinacijski menadžment, koji bi upravljao razvojem turističke ponude i marketingom na nivou destinacije.
dan.co.me/bankar.me
