Festival organizuju JU Centar za kulturu „Nikola Đurković“ iz Kotora i izdavačka kuća Hera Edu iz Beograda, uz pokroviteljstvo Opštine Kotor.
Ulaz je slobodan za sve zainteresovane. Dobro došli!
O KNJIZI
Riječ je o knjizi Paštrovići: baština i scena grupe od osmoro naučnika, koju je uredio mr Dušan Medin, ujedno i njen likovni urednik, a koja je štampana krajem 2024. godine.
Opredjeljenje Društva „Bauo“ da od osnivanja 2016. godine istražuje, popularizuje i afirmiše lokalnu kulturu i zaostavštinu u savremenom kontekstu (za savremene i buduće generacije), otvarajući o tome širi dijalog, koncem prošle godine zaokruženo je upravo ovom reprezentativnom monografskom studijom.
Ovom knjigom, koja referira na mnoge ranije naučne i stručne studije i članke (popis bibliografije na kraju zauzima oko 15 strana), ali i donosi brojne dokumentarne i umjetničke ilustracije, od kojih nemali broj premijerno, nastojali smo da dopunimo inače opsežnu bibliografiju o Paštrovićima i njihovoj kulturnoj baštini, te da je dodatno produbimo i ponudimo svojevrsno „novo čitanje“ nasljeđa savremenim teorijsko-metodološkim naučnim aparatom, posebno u prvom poglavlju knjige. Takođe, urađeni su, prvi put dosad, informativni kataloški pregledi svih komada sačuvane istorijske odjeće Paštrovića i njihovih kopija u crnogorskim muzejskim fundusima, što može biti od koristi budućim istraživačima i lokalnoj zajednici, jer na jednom mjestu sabira informacije o više od 100 predmeta. Skrenuta je pažnja i na stanje muzejskih predmeta, koje često nije adekvatno, te su predložene konkretne smjernice za njihovo unapređenje.
Naročito smo željeli da ukažemo na realne izazove s kojima se susreće prilikom adaptacije elemenata tradicije i kulturnog nasljeđa za potrebe umjetničkog djela, odnosno onda kada baštinu pokušamo da transponujemo na scenu. U tom smislu, vođeni etičkim i profesionalnim načelima, detaljno smo prikazali šta je od elemenata preuzeto i zadržano iz dokumentovanog nasljeđa, a šta dodato, na koji način i zbog čega.
U knjizi “Paštrovići: baština i scena” muzika, igra/ples i nošnja – tri „glavna lika“ paštrovskog nasljeđa – posmatraju se sintetički, analitički i kritički, kroz deset tekstova heterogene strukture i forme, koje potpisuje osam autora raznorodnih vokacija, različitog profesionalnog iskustva, životnog puta i pogleda na svijet. Treba spomenuti i diverzitet teorijsko-metodoloških polazišta s kojih se pristupa sagledavanju nasljeđa, što čitaocima nudi najmanje dvije vizure: dio radova pisan je u tradicionalnom, deskriptivnom maniru, prisutnijem u domaćoj akademsko-istraživačkoj praksi, a drugi u kritičkijem tonu, usklađenom s aktuelnim istraživačkim diskursima, koji radije preispituje postojeća saznanja i donosi nova čitanja.
Posebnu cjelinu čine radovi posvećeni nošnji i njenim interpretacijama. U radu „Paštrovska nošnja u novom ruhu: odjevno nasljeđe u savremenom kontekstu“ mr Dušana Medina dat je osvrt na dosadašnje primjere rekonstrukcije i revitalizacije u prilikama znatno drugačijim od onih u kojima se originalno nosila, čime su predmeti dobijali kako novu formu i izgled, tako i značenja. Za mr Jelenu Đukanović istorijska odjeća je nadahnuće i stvaralačka okupacija duža od dvije decenije, a svoj autorefleksivni dizajnerski postupak pretočila je u tekst „Paštrovska nošnja kao stvaralačka inspiracija“, obogaćen umjetničkim fotografijama kostima koje je izradila za muzeje, modne performanse, ansamble, đake i ugostitelje.
O paštrovskoj nematerijalnoj baštini, naročito igračkoj i muzičkoj tradiciji, ali i seriji njihovih ranijih i potonjih izvedbi na sceni, piše Davor Sedlarević u članku „Paštrovići na plesnoj mapi Crne Gore: scenski iskorak“, kritički analizirajući dominantne crnogorske „folkloraške“ prakse, uz sopstveni pristup paštrovskom plesnom nasljeđu – od baštine do scene. Poseban prilog u knjizi je rad lani preminule doc. dr Zlate Marjanović „Zvučne slike Paštrovića“, u kojem se daje koncizan i jasan pregled osnovnih stilova pjevanja u Paštrovićima, do kojih je autorka došla tokom dvadesetak godina naučnog i umjetničkog bavljenja paštrovskom muzičkom kulturom.
Rad Tatjane Rajković i Dušana Medina „Nošnja u Paštrovićima: osvrt na djelo Jovana Vukmanovića“ predstavlja omaž ovom važnom etnološkom i muzejskom pregaocu, kojem su decembra 2024. godine, upravo u vrijeme izlaska knjige iz štampe, obilježene tri decenije od smrti. Njegova monografija “Paštrovići” iz 1960. i dalje je nezaobilazna literatura o istoriji, kulturi i nasljeđu Paštrovića, a naročito o nekadašnjem odijevanju. Ovaj rad s osvrtom na Vukmanovićeva zapažanja pruža uvodnik u naredna četiri priloga s bogatim kataloškim pregledom odjevnog nasljeđa Paštrovića koje se čuva u crnogorskim muzejima. Tatjana Rajković u tekstu „Odjevni elementi iz Paštrovića – muzejski predmeti u Etnografskom muzeju na Cetinju“ predstavlja građu pohranjenu u ovoj jedinici Narodnog muzeja tokom pedesetih i šezdesetih godina, zahvaljujući upravo Vukmanoviću. Ljubica Radović Miličić i Milica Radović sprovele su sličnu katalošku obradu u tekstovima „Paštrovska nošnja u Muzeju grada Budve“ i „Odjevno nasljeđe Paštrovića u Spomen-domu ‘Reževići’“ – za muzealije (originale), te u tekstu „Muzejske kopije paštrovske nošnje u Spomen-domu ‘Reževići’“ – za replike koje je početkom dvijehiljaditih izradila Jelena Đukanović.
Na kraju knjige donose se obimna bibliografija svih radova, izvodi iz recenzija i kratke biografije autora. Djelo broji ukupno 336 strana, štampano je na skraćenom A4 formatu i u tvrdom povezu. Prelom je uradio vizuelni umjetnik Srđa Dragović, a dizajn korica kreativna agencija MM Digital d.o.o. Budva. Lekturu i korekturu obavile su Stanka Janković Pivljanin i Milena Davidović. Tiraž iznosi 500 primjeraka (štamparija Pro File, Podgorica). Kao recenzenti tekstova knjige potpisuju se sedmoro istaknutih naučnika iz različitih humanističkih disciplina sa prostora bivše Jugoslavije: prof. dr Dragica Panić Kašanski (Banjaluka), prof. dr Slobodan Jerkov (Podgorica), dr Mila Medigović Stefanović (Petrovac – Beograd), dr Koraljka Kuzman Šlogar (Zagreb), dr Ana M. Zečević (Beograd), dr Branko Banović (Beograd) i dr Srđan Radović (Beograd).
Knjiga “Paštrovići: baština i scena” objavljena je u okviru šireg projekta „Rekonstrukcija i revitalizacija tradicionalnih igara/plesova, muzike i nošnji Paštrovića“, koji je Društvo „Bauo“ tokom cijele 2024. godine sprovodilo u partnerstvu s Centrom za izučavanje i revitalizaciju tradicionalnih igara i pjesama CIRTIP iz Kolašina i Ženskom vokalnom grupom „Harmonija“ iz Budve, uz podršku Ministarstva kulture i medija Crne Gore. Pored knjige, sastavni dio ovog poduhvata čine i istoimeni dokumentarni film, izložba Paštrovići na sceni: XX vijek (autori Dušan Medin i Ljiljana Gavrilović), kao i izrada 15 replika paštrovskih istorijskih kostima za scenu (10 ženskih i 5 muških, rad Jelene Đukanović). Projekat je svečano zaokružen muzičko-scenskim djelom Igre i pjesme iz Paštrovića autora Davora Sedlarevića, koje izvode Ženska pjevačka grupa „Đude“ i KUD „Mijat Mašković“ iz Kolašina.