Bezbjednost vode za piće ima ključnu ulogu u očuvanju zdravlja, te su naše aktivnosti bazirane na održavanju kvaliteta, kvantiteta i higijenske ispravnosti vode za piće, izvora života. U tom cilju smo otpočeli proces standardizacije kvaliteta usluga u svim organizacionim dijelovima Regionalnog vodovodnog sistema. Pristupamo uvođenju dokumentovanog sistema nadzora, sve u cilju postizanja kvaliteta pitke vode prema evropskim standardima i preporukama Svjetske zdravstvene asocijacije. Prepoznali smo značaj upravljanja rizikom u proizvodnji vode značaj preventivnog pristupa upravljanja, koji obuhvata sve korake od izvorišta, rezervoara, distributivnog sistema sve do potrošača.



INTERNA KONTROLA KVALITETA VODE

Od iskona su ljudi svoj život vezali za vode – mora, jezera, izvore, rijeke. Ubrzani tempo urbanizacije i koncentracije stanovništva ima veliki uticaj na porast potrošnje vode. Civilizacijski nivo dostignut u nekoj zemlji ili gradu mjeri se po potrošnji vode po stanovniku.Razvoj Crnogorskog primorja i širenje turističkih kapaciteta praktično je uslovljen obezbjeđenjem dovoljnih količina vode. Za vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja Regionalnim vodovodnim sistemom odabrano je najizdašnije karstno izvorište u Malom blatu – vrulja „Bolje sestre” na obodu Skadarskom jezeru. Malo blato je autohtoni hidrološki  prostor, nema antropogenih faktora uticaja, odnosno zagađivanja vode. Okolina Malog blata je rijetko naseljena. Na obalama nema stalnih naselja niti infrastrukture. Kvalitet vode za piće koja se svakodnevno u organizam unosi je od ogromnog značaja za zdravlje čoveka. toga, voda koju čovjek konzumira mora biti higijenski ispravna, odnosno mora da u pogledu mikrobioloških, fizičko-hemijskih , hemijskih i radioloških osobina odgovara zadatim propisima . U Crnoj Gori je ispravnost vode za piće definisana Pravilnikom o bližim zahtjevima koje u pogledu bezbjednosti treba da ispunjava voda za piće (Sl.list Crne Gore 24/12).Laboratorija za internu kontrolu kvaliteta vode, kontinuirano prati kvaliet vode od prvog dana distribucije sa izvorišta „Bolje Sestre” (jula 2010.godine) ka Crnogorskom primorju. Higijenska ispravnost vode za piće koja služi za javno snabdijevanje stanovništva iz Regionalnog vodovodnog sistema utvrđuje se svakodnevnim vršenjem analiza vode sa samog  izvorišta, dok se voda iz rezervora, prekidnih komora, crpnih stanica i sa odvojaka duž distributivne mreže analizira periodično u toku mjeseca, odnosno godine, na osnovu vežeće zakonske regulative, zavisno od broja ekvivalentnih stanovnika. Da bi se na osnovu rezultata analiza imao uvid u kvalitet vode, svakodnevno se rade osnovne analize koje obuhvataju oko 20 fizičko-hemijskih parametara. Mikrobiološka ispravnost vode se provjerava u eksternim akreditovanim ustanovama, dok se kontrola specifičnih parametara obavlja periodičnim analizama, kako u internoj laboratoriji Regionalnog vodovodnog sistema, tako i u eksternim laboratorijama. Za određivanje ovih parametara koriste se savremene analitičke tehnike i instrumenti. Osnovni cilj zaposlenih analitičara u laboratoriji regionalnog
vodovodnog sistema je obezbjeđenje pouzdanosti podataka analiziranja. Kompententnost laboratorijskog rada se zasniva na na sljedećim postavkama:

• primjeni dobre laboratorijske prakse,
• poštovanju propisa,
• pouzdanosti laboratorijskih ispitivanja i
• na pravovremenom izvještavanju o rezultatima ispitivanja.

Dugogodišnja istraživanja i svakodnevna ispitivanja vode sa izvorišta „Bolje sestre” potvrđuju njen očuvan kvalitet. Svi dosadašnji rezultati ispitivanja ukazali su da je voda izvorišta „Bolje sestre” izuzetno dobrog kvaliteta , da je pogodna za piće, kako u pogledu fizičko-hemijskih parametara, tako i u pogledu mikrobioloških svojstava. Njenom isporukom se stiču uslovi za poboljšanje zdravlja njenih konzumenata. Sadržaj svih makro i mikro komponenta je daleko ispod dozvoljenih granica propisanih važećim Pravilnikom. Parametri koje ispitujemo, neznatno osciluju tokom godine, a to na najadekvatniji način reprezentuje stanje hemijske i biološke ravnoteže vode i njen puferski kapacitet. Voda posjeduje nizak sadržaj neutralnih soli i dovoljno kiseonika. Sadržaj organskih materija je
veoma mali što je preduslov za kvalitetnu dezinfekciju. Niska koncentracija nitrata i hlorida, konstantna temperatura vode tokom cijele godine, ukazuju na činjenicu da su „Bolje Sestre” superiorno
karstno izvorište, dobro zaštićeno od uticaja površinskih voda.

Radi održavanja mikrobiološke ispravnosti vode za piće, voda se prije distribucije u opštinske vodovodne instalacije dezinfikuje na dva načina. Prvo se voda dezinfikuje fizičkom metodom , koja se sastoji u
dejstvu ultravioletnih zraka, određene talasne dužine, na mikroorganizme. Takva vrsta zračenja uništava bakterije, bakterijske spore, plijesan, viruse i ostale mikroorganizme. Zračenje pri talasnoj dužini od oko 254 nm probija zid ćelije i apsorbuje se u ćeliji, odnosno molekulama DNA i RNA te razorno djeluje na strukturu molekula, spriječavajući dalju reprodukciju ćelije. UV reaktori su smješteni u postrojenju zа proizvodnju vode koje se nаlаzi se nа sаmom izvorištu. Na ovaj način postiže se visok stepen dezinfekcije vode, bez formiranja ikakvih nus produkata dezinfekcije. Ogranicenja UV dezinfekcije je odsustvo efekta perzistencije, kojim bi se obezbedila preventivnа zаštitа distribucionog sistemа od mogućih zаgаđenjа. U slučaju Regionalnog vodovodnog sistema ovo ne predstavlja problem jer se prije isporuke vode opštinskim vodovodnim distribucijama, odnosno pred ulazak u magistralne cjevovode koji vode ka južnom i sjevernom kraku Regionalnog vodovodnog sistema vrši dodatna dezinfekcija vode, odnosno završno hlorisanje vode. Hlorisаnje se obаvljа upotrebom gаsnog hlorа, dodаvаnjem istog direktno u cjevovod pomoću injekcione pumpe. Na postrojenjima za dezinfekciju, radi praćenja i održavanja procesa, je organizovan neprekidan dvadesetčetvoročasovni radni dan (praćenje eventualne promjene intenziteta zračenja UV lampe i mjerenje reziduala hlora). Tako tretirana voda se šalje potrošačima. Na osnovu svih kontrola i urađenih analiza vode za piće iz Regionalnog vodovodnog sistema, ocjena je da je voda sa higijenskog aspekta izuzetno dobrog kvaliteta i to u svim djelovima sistema, što je potvrda da je vodovod izgrađen po najvišim standardima.

EKSTERNA KONTROLA KVALITETA VODE

Provjeravanje kvaliteta osnovne životne namirnice je velika odgovornost i obaveza koju svakodnevno ispunjava Regionalni vodovod Crnogorsko primorje. Voda koja služi za javno snabdijevanje stanovništva kontroliše se u dva nivoa. Prvi nivo je kontrola u internoj laboratoriji na postrojenju za proizvodnju vode, a drugi nivo je eksterna kontrola od strane akreditovanih ovlašćenih laboratorija za ispitivanje kvaliteta vode za piće. Eksterna kontrola kvaliteta vode obavlja se u skladu sa Pravilnikom o bližim zahtjevima koje u pogledu bezbjednosti treba da ispunjava voda za piće (Sl.list Crne Gore 24/12). Njime su definisani uslovi obavljanja kontrole u pogledu broja uzoraka, mjesta uzorkovanja i frekfrencije uzimanja uzoraka. Pravilnik je usaglašen sa Direktivama Evropske Unije i Preporukama Svjetske zdravstvene organizacije. Kvalitet vode se utvrđuje pregledima vode koji podrazumjevaju lokalnu inspekciju vodnog objekta, određivanja različitih fizičkih, fizčko-hemijskih, hemijskih, mikrobioloških i radioloških pokazatelja iz crpilišta nakon UV dezinfekcije, iz rezervoara nakon hlorne dezinfekcije i iz distributivne mreže.

Ispitivanje pokazatelja važnih za zdravstvenu ispravnost vode dokazuju da voda koja se distribuira iz „Regionalnog vodovoda Crnogorsko primorje“ ispunjava sve uslove iz Pravilnika o sanitarno –
higijenskoj ispravnosti, i to po standardima EU. Periodične analize od strane ovlašćenih institucija pokazuju da je voda bezbjedna za piće,bez mirisa i ukusa, mikrobiološki ispravna, ne sadrži toksične
organske materije, nikada nije registrovano prisustvo teških metala, kao ni kancerogenih supstanci (mjerene vrijednosti su ispod granica detekcije analitičkih metoda). Koncentaracije radionukleida su na
prirodnom fonu crnogorskih podzemnih voda. Optimalnog je sadržaja anjona i katjona. U katjonskom bilansu preovladava kalcijum, dok su bikarbonati dominantni kao anjoni. Nizak sadržaj hlorida, sulfata i
nitrata , osigurava  da voda namjenjena za  humanu  potrošnju osim što je higijenski ispravna, bude i kvalitetna i pitka za piće.

Prethodna istražna ispitivanja

Danas, kada je izvorište u eksploataciji,  svaka analiza koju su odradile akreditovane laboratorije za ovu vrstu ispitivanja je potvrdila očuvani kvalitet, što dokazuje da je voda iz Regionalnog vodovodnog
sistema odličnih fizičko-hemijskih i mikrobioloških karkteristika.

Na osnovu pregleda i obrade postojeće dokumentacije, odnosno izmjerenih vrijednosti parametara, podataka o kvalitetu vode i stručnih mišljenja ovlašćenih institucija za ispitivanje kvaliteta vode (CETI,
HMZ CG, Institut za javno zdravlje Podgorica; Biološki institut Siniša Stanković Beograd itd.) zaključeno je da je voda sa izvorišta „Bolje Sestre” konstantno, u fizičko-hemijskom smislu, odgovara A
1, S 1 klasi kvaliteta voda, dok u mikrobiološkom smislu odgovara A 1, S 1 klasi kvaliteta voda prema Uredbi o klasifikaciji i kategorizaciji voda ( Sl. list RCG br. 14/96, 19/96, 15/97), a to su kategorije koje obezbjeđuju korišćenje sirove vode za piće, bez ikakve dorade, samo uz dezinfekciju. Standardna devijacija svih statistički obrađenih fizičko-hemijskih parametara na izvorištu ukazuje na činjenicu da ne postoje velike oscilacije u parametrima kvaliteta vode izvorišta „Bolje Sestre”. Izvršena radiološka analiza je pokazala da voda sa izvorišta zadovoljava sa stanovišta radiološke ispravnosti, a u skladu sa odredbama datim u Pravilniku o granicama radioaktivne kontaminacije životne sredine i  načinu sprovođenja dekontaminacije (Službeni list SRJ br. 9/99). Na osnovu biološke analize fito- i zooplanktona i mikrobiološke komponente procjenjeno je da je kvalitet vode sa izvorišta „Bolje Sestre“ u Skadarskom jezeru – kategorije A 1, te da je, shodno tome, izvorište podobno za vodozahvatanje prema
važećim zakonskim propisima Republike Crne Gore (Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji voda, Sl. list RCG, br. 14/96, 19/96 i 15/97). Rezuitati analiza Instituta TZW -Njemačka, od juna 2007. godine
potvrdili su odličan fizičko-hemijski kvalitet izvorske vode izvorišta „Bolje Sestre“. Tvrdoća je relativno niska, voda ima puferski kapacitet, posjeduje nizak sadržaj neutralnih soli i dovoljno kiseonika. Sadržaj organskih materija je veoma mali. Koncentracije teških metala su ispod praga osetljivosti analitičkih metoda. Obzirom na sve priložene rezultate ispitivanja kvaliteta vode nameće se logičan zaključak da je kvalitet vode sa izvorišta „Bolje Sestre“ konstantno dobar, održiv i odgovara strogim kriterijumima za vodu za piće i vodosnabdevanje.