Duže vrijeme se spremam da napišem ovaj tekst , a neposredni povod dobih prije neki dan čitajuci u novinama, kako prosvjetni radnici hoće da štrajkuju jer im je poništena građevinska dozvola za gradnju stanova u Dubovici.
Ne želim da polemišem sa bilo kim, ali evo prve stvari na koju želim da ukažem i koju treba mijenjati - uprkos dobrim namjerama koje su učesnici projekta imali. Prosvetari, policajci, zdravstveni radnici, vojska, sudstvo i drugi su osnivali svoje zadruge ili su htjeli sami da grade stanove za svoje službenike. U konkretnom slučaju prosvetara opština je poklonila zemljište, projekat, komunalije i ko zna šta još a zauzvrat nije dobila ništa - tj dobiće kako rekoše štrajk jer vjerovatno neko poništenjem građevinske dozvole štiti zakon i propise. Kada sam rekao da lokalna samouprava nije dobila ništa zauzvrat imao sam konkretne stvari u vidu. Nema objekta, nema stanova. Resursi kao sto su zemljište, komunalije, i novčana sredstva u vidu plaćanja projektne dokumentacije pripadaju SVIM GRAĐANIMA BUDVE. Veoma je pohvalno što pojedina ministarstva ili sindikalne organizacije pomažu svojim službenicima u vidu učešća za kupovinu stana, ali pravo na subvencioniranu cijenu stanova moraju imati i ostali građani Budve proporcinalno učešću opštine u Projektu. Ne moramo sada licitirati koliko je to procenata i ko bi trebao dobiti to pravo, ali stvar je opštinskih vlasti da odluče.
Drugi problem je što od predaje resursa na korišćenje raznim zadrugama prođe 5-6 ili više godina do početka realizacije. To znači da nije svako sposoban da realizuje veće projekte, da je imobilisao velika sredstva i ugrozio smisao projekta.
Treći problem je nepovoljni aspekt socijalizacije stanovništva. Gradeći takozvane policajke, prosvetarke itd. sprečavamo socijalizaciju i integraciju stanovništva i miješanje raznih socijalnih slojeva što je od izuzetne važnosti.
Četvti problem je što na ovaj način dovodimo u neravnopravan položaj građane Budve u smislu da ce svi na primjer POLICAJCI riješiti odjedanput stambeni problem ili svi PROSVETARI, a da radnici brojnih drugih preduzeća ili ustanova nemaju šansu da dođu u mogućnost kupovine stanova po subvencioniranoj cijeni.
Peti problem je sto opština nema nikakav uticaj niti uvid po kojim kriterijumima se dijele stanovi. Linija manjeg otpora može da umanji efekte angažovanja sopstvenih resursa i resursa svih građana Budve.
Slušao sam da su i pojedine velike firme tipa Budvanske rivijere gradile jeftine stanove za svoje radnike, ali obzirom da nijesam upoznat sa detaljima ne želim da komentarišem efekte takvih aktivnosti iako sam uvjeren da su pozitivni.
Veoma važan factor u domenu socijalne stambene politike zadnjih godina bili su tzv. Stanovi solidarnosti koje je gradio Crnogorski Fond za Solidarnu stambenu izgradnju.
Koncept i principi ugrađeni u statut privrednog društva kojeg ću nadalje skraćeno zvati CFSSI je briljantna ideja rješavanja stambenih pitanja građana sa srednjim i nižim primanjima na principima solidarnosti. Princip solidarnosti je izgleda već zaboravljena kategorija na našim prostorima, ali je takođe afirmisana civilizacijska tekovina i u razvijenom svijetu na koji želimo da se ugledamo. Kada sam rekao briljantna ideja zelim da kažem da je ona svojim jasnim i čistim konceptom prerasla u univerzalno pravilo koje moze sublimirati bilo koji drugi koncept i samo mu dati dodatni kvalitet. Zašto to ne reći.
Šta je suština principa solidarnosti? Suština je formiranje sto niže prodajne cijene stana na održivim principima.
- Učešće opštine u subvencioniranju cijene preko zemljišta i komunalija.Do sada je to bilo potpuno oslobađanje plaćanja naknade i za zemljište i za komunalije. Valja razmisliti da li selektivno primjenjivati taj princip ubuduće, posebno kada govorimo o Budvi.
- Pomoć kompanija (koje su kao članice suinvestitori) svojim zaposlenima u vidu učešća u kupovini stana. Ovdje treba primijetiti da je nedovoljan broj firmi ozbiljno uzeo učešća u pomoći svojim zaposlenim, te se mora podstaći i afirmisati taj princip.
- Ograničen profit koji investitor ugrađuje u prodajnu cijenu, koji ne treba biti veći od visine godišnje kamate na stambene kredite.
- Aktivna pomoć kupcima stanova u obezbeđivanju povoljnih kredita kod komercijalnih banaka kako u pogledu kamata, tako i pogledu uslova davanja kredita.
- Stavljanje na raspolaganje određenog broja stanova opštini bez nadoknade za rješavanje kako socijalnih, tako i kadrovskih potreba.
- Pomoć investitora u zatvaranju finansijske konstrukcije određenom broju kupaca, koji i pored navedenog ne mogu zatvoriti finansijsku konstrukciju u potpunosti.
U okvirima strategije socijalne stambene politike Opštine moguće je varirati navedene principe i upravljati procesom veoma fleksibilno.
Vraćam se na izgovorenu kvalifikaciju briljantne ideje. Potvrđujem da je navedena kvalifikacija dobila potvrdu od mnogih međunarodnih instituta koji se bave socijalnom stambenom politikom, kao i konkretnu finansijsku podršku u vidu dugoročnih povoljnih kredita. Činjenica da je u najtežim vremenima krize realizovana gradnja značajnog broja stanova u Beranama,Pljevljima, Rožajama, Niksicu, Cetinju, Mojkovcu, Plužinama, Bijelom Polju moze služiti kao potvrda teze. Da ne pominjemo Podgoricu, Bar, Budvu i Tivat.
Ali u mojoj analizi ostajem pri terminu ideja uprkos zavidnoj realizaciji. Ne bih želio da se kvalifikuje kao briljantna realizacija. Obzirom da sam profesionalno vezan za CFSSI i za realizaciju ne bi bilo etički nabrajati nedostatke i greške u realizaciji.
U nastavku teksta napuštam konkretne institucije, firme i modele i bavim se predlogom
NOVE STRATEGIJE STAMBENE SOCIJALNE POLITIKE U BUDVI. (sjutra)
foto: Miloš Ćetković