Svima nam je poznato, da su u poslednjoj deceniji u Starom gradu i njegovoj kontakt zoni prevladali kafanski sadržaji. Svojim izgledom, (posebno danju) nefunkcionalnošću, istiskivanjem drugih gradskih sadržaja, istjerivanjem pješaka- šetača, nehigijenom, bukom i agresivnom atmosferom, degradiraju život građana i turista, a posebno obesmišljavaju njegove kulturno istorijske vrijednosti koje su Budvu stavile na listu zaštićenog nacionalnog kulturnog dobra Crne Gore.
Neophodno je reprogramiranje parternog života Starog grada i njegove okoline u skladu sa važećim Urbanističkim planom i Izvještajem državne Komisije za revalorizaciju kulturnih dobara iz 2014god.
Iako je Komisija za izmjene plana priremenih lokacija formirana 18.08.2017 i održala niz sastanaka nije daleko odmakla sa pitanjem kako privremene lokacije na javnim gradskim površinama privesti zakonskim normama i stvaranju operativnih i kontrolnih službi koje prate ovaj sezonski oblik privređivanja. Naravno kakva je ponuda i turistička slika Budve je ključno pitanje koje je u sukobu sa dosadašnjom politikom privremenih lokacija ne samo u Starom gradu.
Nakon brojne prepiske Opštine Budva i Uprave, uz velike političke pritiske tadašnje partije na vlasti, Uprava za zaštitu kulturnih dobara dokumentom br. 05-103/2016-1 od 09.05.2016 je dala Saglasnost na Plan privremenih lokacija u Zoni Starog grada sa važenjem do 31.12. 2016. U istom dokumentu je obavezala primjenu Zakona o zaštiti kulturnih dobara, Urbanističkog projekta Starog grada i Mišljenja i smjernica koje je Uprava u više navrata izdavala opštini. Ta obaveza Opštine Budva stoji i dan danas.
U cilju iznalaženja najoptimalnijeg rješenja predlažemo razradu urbanističkog programa kojim bi Stari grad vratili primjerenoj kulturno istorijskoj i turističkoj valorizaciji te revitalizaciji urbanih sadržaja, čiji je nestanak doveo grad do ekonomskog propadanja i sopstvene neodrživosti.
Uvođenje kulturne rente je zakonska obaveza za zaštićena kulturna dobra. Revidovati cijenu od 13e po m2 javne površine u skladu sa ostalim cijenama u Starom Gradu i poreskom politikom za ekskluzivnu zonu.
Ukoliko se saobraćaj u kontakt zoni ostavi kao do sada doći će do kolapsa jer zgrade koje se sada završavaju će dobiti novih 5000 stanovnika do jula mjeseca.
PREDLOG URBANISTIČKOG PROGRAMA
sa nivoa Savjeta Mjesne zajednice Stari grad.
1. Neprirodno je na ovako malom prostoru da Opština planira za sebe, a Morsko
dobro tj. Ministarstvo održivog razvoja, za sebe. Stari grad sa kontakt zonom je
jedinstvena prostorna, organska cjelina i treba je integralno planirati.
Gazdovanje određenim zonama je vlasnička kategorija ali planiranje i
upravljanje moraju biti jedinstveni. Dovoljno je pogledati saobraćaj koji Morsko
dobro ne rješava, jer nijednom ulicom pravac sjever -jug ne možete prići
obali i moru, bilo za interventne potrebe ili skidanje glisera sa prikolica.
Opštinske saobraćajnice se na granici sa zonom Morskog dobra neprirodno
prekidaju jer ulaze u "tuđu teritoriju". Dizalicu za tehnički servis čamaca ,
glisera, manjih jahti, su postavili na kraju jedine saobraćajnice na vrh porta, koji
je "slijepa ulica", što izaziva permanentne blokade saobraćaja i oštećenja
vozila.
2. Treba očekivati do juna ove godine da će većina objekata u užem centru Budve
biti useljena novim stanovnicima kojih je oko 5000 i stalno cirkulišu u strogom
centru.
Uraditi program smanjenog ljetnog i zimskog režima saobraćaja.
Tehničke usluge zakupca pristaništa skloniti sa vrha porta, odrediti im novu
funkcionalniju lokaciju. Zavlačenjem glisera do kraja grada dešavaju se zastoji
koji traju satima.
Snabdijevanje dnevnim potrebama Starog grada: trgovine, restorana, lične
potrebe stanovnika regulisati posebnim dostavnim vozilima.
Omogućiti prilaz kolima za hitne intervencije do Brijega od Budve i do Pizane u
svako doba dana i noći. Bilo je i smrtnih slučajeva jer hitna pomoć nije
blagovremeno mogla prići zbog stubića kod Mogrena.
Limitirati broj propusnica za vozila na pristaništu, razlučiti ljetni i zimski
režim parkiranja.
Osloboditi pješačku zonu smanjenjem količine i kvadrature restoranskih terasa
koje u punom obimu rade samo od 21 - 02h. a zauzimaju prostor cijeli dan.
3. Vratiti kontejnere za smeće iza Kapetanije, jer se tu ne vide, uz dva uslova: Da
Komunalno preduzeće pere deterdžentima prostor kontejnera zbog masnoće, i
da se zabrani restoranima da pomije i kuhinjski otpad bacaju u kontejnere. Po
ugostiteljskim i sanitarnim propisima lokali moraju da imaju prostoriju min.1x1m
sa hlađenjem do +4stepena u kojoj drže svoj otpad, kao i posebne separatore
masti.
Ukoliko nemaju takvi lokali ne mogu dobiti namjenu ugostitejstva, mogu nešto
drugo. Sve ukupno režim odnošenja smeća iz Starog grada nije riješen, neprijatni
miris na rivi i sa takvom preopterećenošću prostora Komunalno preduzeće ne
može da funkcioniše.
4. Vratiti "Peškariju" prodavnicu ribe gdje se nalazila ranije i gdje je predviđena
Urbanističkim projektom. Prodaju ribe pripodobiti sanitarnoji higijenskoj kulturi
Izvedena je i voda i kanalizacija i postavljene su kamene trpeze. Na rivi treba
obezbijediti vezivanje ribarskog broda preko puta peškarije zbog najkraćeg
transporta ribe
5. Ukloniti kapije sa Školjere i sa gata kod restorana Porto. Takvu vrstu neestetskog
i banalnog obezbjeđenja nema nijedno pristanište, ni u Kotoru, Tivtu, ni Porto
Montenegro, ni Marina u Baru ili bilo gdje drugo. Šetališta pored jahti i brodova
su dio turističke zanimljivosti a u Budvi su zabranjeni djeci i turistima i
domicilnom stanovništvu.
Odrediti posebno mjesto u portu za vezivanje drvenih barki i jedrenjaka kao dio
specifične pomorske rijetkosti, koja postaje turistička atrakcija.
6. Na sadašnjem trgu ispod bastiona Gradenigo je po urbanističkom projektu
predviđena zelena pijaca i postavljene su kamene trpeze. Izvedena je voda i
kanalizacija i stara česma. Šankovi su istisnuli tu dragocjenu gradsku funkciju.
Treba znati da je najzanimljiviji dio svakog mediteranskoh grada pjaca i da je ona
uvijek u srcu ili tik uz sami grad, uz istorijsko jezgro. U Kotoru, Hercegnovom,
Splitu, Trogiru a dubrovačka Gundulićeva poljana je svjetski primjer: Prije podne
zelena pijaca, popodne restoranska terasa a navečer teatarska scena.
Turistička organizacija Budve odavno zagovara formiranje mediteranske pjace
pod zidine Starog grada, na kojoj bi se prodavali proizvodi domaće radinosti,
male privrede, porodične manufakture, domaće radinosti, predmeti primijenjene
umjetnosti, antikviteti sa minimalnom originalnom i autentičnom ugostiteljskom
uslugom.
Uz ovakvu pjacu ide mala improvizovana scena za amaterske družine, manje
scenske i folklorne događaje koji ne traže velike bine, i skupa ozvučenja i
reflektore.
Ovakav osmišljen prostor bi radio u sezoni i danju i noću i to je ono što
Budvanskoj turističkoj ponudi nedostaje a posebno nedostaje duhu primorskog
grada.
Ovakvo aktiviranje centralnog gradskog prostora podrazumjeva organizovanje
pijačne uprave ili firme za izdavanje u zakup, kako je to urađeno sa pijacom u
tržnom centru. Treba uraditi ozbiljan arhitektonski projekat, vremena ima
dovoljno. Dva lokala koja su prošlo ljeto držali otvorene diskoteke sa orkestrima
i bučnom muzikom mogu i dalje da rade, u smanjenoj kvadraturi, ali sa
promjenjenim tipom ugostiteljske usluge. Ne kao diskoteke nego kao i svi drugi
lokali ispred zidina i Mogrena i Avale.
7 . Porat ili tačnije rečeno "vrh porta" je nelegalno i protivno svim planovima
zaposjednut funkcionalno pogrešnim objektom. Posebno je u suprotnosti sa
navigacionim normana i vizurama. Potrebe za lučku upravu, za pomorsku
policiju, carinu, treba smjestiti u zgradi Kapetanije podignutoj 1937 god. upravo
za lučke potrebe. Izuzetno reprezentativno arhitektonsko zdanje je pretvoreno u
stanbeni objekat. a neuslovan je za stanovanje. Predlažemo da Opština Budva,
koja raspolaže sa velikim brojem stanova raseli naseljene porodice i vrati
Kapetaniju za lučke potrebe, poruši nelegalni objekat, i oslobodi najljepši prostor
budvanske rive. Treba pogledati taj prostor sada u zimskim mjesecima. Ogromno
skladište pontona i druge lučke opreme, noću u potpunom mraku, tako
godinama.
8. Plivački bazen. Od kada je mimo svih planova izgrađen restoran na plivalištu sa
ispuštanjem kuhinjskog otpada u more i sa plinskom stanicom na tribinama,
prestalo je treniranje pionira i kadeta u plivanju i vaterpolu. Treba samo
pogledati kako izgleda taj prostor iza nelegalno izgrađenog objekta.
Vratiti bazen u funkciju plivališta i prilagoditi ga eventualno za zonu zabave, jer
najljepši dio svakog primorskog grada je porat, koji je sada plod improvizacija i
nekoordinacije Morskog Dobra i Opštine.
9. Ugostiteljstvo u gradu i oko grada smanjiti za min.50%. Apsurdno je da terasu sa
50 stolova snabdijeva kuhinja od 6-10m2 bez prostora za pomije, za gajbe od
pića, magacina i ostale pomoćne rekvizite: suncobrane, vitrine, stolice itd.
Nijedan lokal nema separator masti, što dovodi do nefunkcionisanja kanalizacije i
neprijatnih mirisa u toku sezone.
Treba samo sračunati koliko se tona otpada iznese iz Starog grada u vremenu od
21 -03h ujutro i to sve ručnim transportom, otvoreno, sa neprijatnim mirisima
između gostiju i turista, pa se zapitati kojim je to ugostiteljskim standardima
zamišljena Stara Budva sa 40 kafana od kojih svaka nudi picu. Ustaljena praksa
Sekretarijata za urbanizam, da se mali lokali pretvore u kuhinju a trg, ulica,
pjaceta improvizovano zastakli, najlonima ili zavjesama i daskama, u
srednjevjekovnom gradu je nedopustivo, i krivično je djelo po zakonu o zaštiti
kulturnih dobara.. Jalovnici, reklame, žardinjere, izložbene vitrine, gvožđa sa
prozora, sve je na preostalom javnom prostoru, kuda se može proći samo u
kolonu po jedan. Šta je sa ljudima u kolicima, sa majkama sa djecom i starijim
osobama?
Prošlo ljeto je nelegalno zauzetih javnih prostora bilo isto koliko i legalnih, bez
plaćanja takse i na štetu opšteg izgleda grada. Komunalna policija mora da da
svoj izvještaj o tim slučajevima.
10. Sva turistička Budva sa desetak popodnevnih izletničkih autobusa i večernjim
gostima na oko 12.000m2 ugostiteljskih terasa i lokala ima samo 1 WC u parku
sa 4 kabine, star preko 50 god. kome se ne može prići od zapuštenosti.
Neophodno je postupiti po Urbanističkom projektu i realizovati javne WC kako je
to predviđeno planom još prije 30 god.
11. Parkom gazduje Morsko dobro, održava ga komunalno preduzeće, zakupac je
Budvanska Rivijera a podzakupac fizičko lice. Treba izaći na lice mjesta jer ne
može se opisati izgled razbacanih klupa, drvljenika, skladišta, namještaja i
rekvizita, agregata, parkiranih vozila, degradiranog spomen obilježja Kralju
Aleksandru iz 1925god., prodaje pletiva, sukna i frulica itd.itd.
12. Fiksne tribine Grad teatra, koje stoje već deset godina po cjelu godinu a koriste
se samo 30 dana u godini, degradiraju prostor između crkava i onemogućavaju
korišćenje prostora u druge svrhe.
Tribine koje je Opština svojevremeno kupila iz Italije za potrebe "fudbala na
plaži" koje su 100% montažno demontažne i prenosive, ustupiti Grad teatru.
Trenutno su na stadionu u Grblju a u julu i avgustu se ne igra fudbal.
13. Strateška pitanja pomorskog i nautičkog turizma kroz definisanje budvanske
luke i šireg akvatorija je obaveza, bez koje se urbani tretman Starog grada ne
može planirati.
Ovo su samo neki od gorućih problema na javnim prostorima Starog grada.
Sagledavajući programe, Muzeja i galerije, Grad Teatra, Morskog Dobra, Kapetanije, programe i potrebe, gradske muzike, zavičajne biblioteke, Arhiva, Crkava, amaterskih folklornih, muzičkih, ribarskih i ostalih udruženja, dobio bi se validan projektni program nakon čega se u koordinaciji sa Urbanističkim uslovima Uprave za kulturna dobra treba pristupiti izradi Urbanističkog projekta. Obavezujuće su saglasnosti svih relevantnih institucija za bezbjednost, saobraćaj, protiv požarne i ostale hitne i komunalne intervencije.
Cjelovito osmišljen Program urbanog sadržaja Starog grada podrazumjeva praćenje i izradu drugih pravnih i fiskalnih normi posebno vodeći računa o čl.58 i čl.59 Zakona o zaštiti kulturnih dobara a tiču se kulturne rente kojom se obezbjeđuju sredstva za održavanje kulturnog dobra.
Zbog složenosti posla, koji uostalom svaki urbanistički plan podrazumijeva, neophodno je formirati tim koji će sastaviti nacrt projektnog programa a koji će animirati sve odlučujuće subjekte. Nakon usvojenog programa i permanentne komunikacije sa Upravom za zaštitu kulturnih dobara, koordiniranom procedurom izrade i usvajanja Urbanističkog projekta, porta, trgova, ulica i kontakt zone Starog grada jedino se može revitalizovati grad koji je doveden do svoje urbane neodrživosti.
Forsiranje da se program privremenih lokacija usvoji uglavnom kao i do sada u ovoj godini je favorizovanje vašarske turističke Budve, na štetu građana i turista a na korist malog broja favorizovanih pojedinaca.
Foto: Adnan Dautović
