Treba reći da Zeleni krš čuva mnoge tajne i misterije još od antičkih vremena, pa sve do današnjih dana. Njegova romantična prošlost ispunjena je brojnim znanim i neznanim događajima, ostvarenim i neostvarenim ljubavima, nadanjima, usponima i fantazijama. Zato ovaj kamen priča svoju zanimljivu priču života kroz minule vjekove i epohe, koju treba čuti i sačuvati od zaborava.
Tako istorija budvanskog kraja bilježi da zelene tesele visokokvalitetnog kasnoantičkog podnog mozaika rimske građevine „villa rustica“ iz IV vijeka nove ere u Petrovcu (na lokaciji Mirište) potiču od zelenog krša sa Bečićke plaže.
Nadalje, krajem XV vijeka, za vrijeme vladavine Ivana Crnojevića, ovaj krš se pominje kao granični kamen međaš na Primorju između Ivanbegovine i Mletačke Republike, pod čiju zaštitu su se 1423. godine stavili Paštrovići. Kao što je poznato, Ivanbegovina je opšti naziv za posjede Ivana Crnojevića, na kojima je kasnije utemeljena država Crna Gora.
Prema jednom dokumentu (zapisniku) iz 1482. godine, ostavljenom u kancelariji Ivana Crnojevića na Cetinju, granica između Maina (koji su sve do 1718. godine pripadali Crnoj Gori) i Paštrovića (koji su od naprijed navedene godine potpali pod vlast Venecije) išla je od Ođe preko Tri vrela u Rijeci, te izbijala na Zeleni krš na moru, odakle je skretala zapadno na Sv. Tomu (detaljnije vidjeti članak mr Marka Đ. Ivanovića „Opet o granicama“ koji je objavljen u „Primorskim novinama“ od 1. jula 1988. godine).
Međutim, u XX vijeku Zeleni krš više nije razmeđe između Crne Gore i njenog Primorja. Naprotiv. Ovaj neobični kamen na prekrasnom Bečićkom žalu postaje nijemi svjedok ekonomskog preporoda i impozantnog društvenog i materijalnog razvoja budvanskog kraja, kao i njegovog neposrednog povezivanja, kako sa zaleđem, tako i sa svim meridijanima svijeta.
U drugoj polovini prošlog vijeka taj prosperitet se ovdje - prije svega - bazirao na dinamičnom razvitku turizma. Krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina XX vijeka Budva, Bečići, Miločer, Sveti Stefan i Petrovac sve više se okreću razvoju turističke privrede. Umjesto ekstenzivne poljoprivrede, stočarstva i drugih tradicionalnih djelatnosti, turizam ubrzo postaje vodeća privredna grana i glavni izvor zarade i egzistencije stanovnika ovih primorskih mjesta. Budvansko primorje, sa niskom bisernih plaža, dospijeva u sami fokus mnogih turističkih interesovanja i odmorišno-rekreativnih dešavanja, koja su rezultirala u opštedruštvenom napretku ovog kraja, kao i u značajnim pozitivnim promjenama u načinu života kako domaćina, tako i njihovih gostiju, koji su iz godine u godinu u sve većem broju posjećivali Budvansku rivijeru.
Kao jedan od najljepših prirodnih obalnih dragulja na našem kontinentu, Bečićka plaža (dužine 2.080 m, površine 103.200 m² i kapaciteta mogućeg istovremenog prihvata od preko 20.000 turista) predstavljala je okosnicu, odnosno „žilu kucavicu“ razvoja budvanskog turizma, koji je u proteklom pedesetogodišnjem periodu od 1960. do 2010. godine udesetostručio svoj fizički promet (1960. - 347.354 noćenja, a 2010. - 3.438.875 noćenja).
U prvim decenijama nakon Drugog svjetskog rata Zeleni krš, prkosno sjedeći „nakraj mora“, na neki način postaje znak raspoznavanja kupališnog turizma na ovoj velikoj i atraktivnoj pješčanoj plaži. Naime, u tim godinama on je bio pravi orjentir za turiste koji su ovdje boravili, u smislu njihovih bližih određenja - „Kupamo se kod Zelenog krša“, „Vidimo se na plaži kod Zelenog krša“ i dr.
Mladi i zaljubljeni su - takođe - veoma rado zakazivali svoje susrete kod ovog karakterističnog krša, koji je kod njih dodatno budio romantična osjećanja, učvršćivao ljubav i podsticao maštu, snove i utopiju o njoj. Tu, pored Zelenog krša, rodile su se brojne ljubavi i ispjevale se mnoge pjesme o njenom idealu. Poetski spektar njegovih zelenih boja zaljubljenima je ukazivao na svu ljepotu življenja i mladalačkog radovanja u ambijentu najljepše plaže na Mediteranu.
Tako je Zeleni krš, kao svojevrsni imidž marker, obilježio početak razvoja turizma na Bečičkoj plaži. Njegove pozitivne vibracije i odsjaji kojima je zračio pomenutih pedesetih i šezdesetih godina prošlog vijeka obavezuju nas da se podsjetimo tih prvih, romantičarskih koraka budvanskog turizma, kada je Zeleni krš, ali ne samo on, zamjenjivao nedostajuće hotele, ugostiteljske terase i drugu turističku infrastrukturu, implementiranu u savremenom smislu.
Piše: Vlado Duletić foto: Jugoslav Belada
